O rodzinie Snadnych z Borownicy. Ich dom był placówką w czasie Powstania Wielkopolskiego

Powstanie Wielkopolskie 1918/1919 rozpoczęło się w Poznaniu 27 grudnia 1918 r., jednak Krotoszyn został zajęty 1 stycznia 1919 r. Dwa dni później powstańcy wkroczyli na ziemię zdunowską. 6 lutego Zduny zostały zaatakowane i zdobyte przez Niemców. Kompania rozdrażewska zmuszona była się wycofać. 16 lutego 1919 r., czyli w dniu gdy oficjalnie zakończono Powstanie Wielkopolskie (rozejm w Trewirze) rozpoczęły się sześciodniowe walki pod Zdunami. W dniach 18-21 lutego Niemcy przystąpili szturm na Borownicę. W walkach zginęło kilkunastu żołnierzy, w tym 5 zatrutych gazami. Niemcy poza gazami bojowymi używali też miotaczy min. W końcu udało im się zdobyć Borownicę. Ziemia zdunowska powróciła do Polski po wejściu w życie traktatu wersalskiego 17 stycznia 1920 r.

Na początku trzeba wyjaśnić kwestię nazewnictwa. Ówczesna Borownica w 2010 r. weszła w skład miejscowości Chachalnia. Wcześniej Chachalnia wchłonęła też takie wsie, jak Marynin i Ujazd Polski. Obecnie mianem Borownicy określa się leśny szaniec, gdzie toczyły się walki oraz rzekę, która przepływa przez te tereny oraz przez Zduny.

Przy głównej drodze prowadzącej do Zdun, przy zwężeniu znajduje się biały domek. To w nim mieszkała rodzina Snadnych i to w nim znajdowała się placówka powstańcza.

Józef Snadny urodził się 24 marca 1862 r. w Srokach w obecnej gminie Kobylin w powiecie krotoszyńskim, jako syn poległego później w Powstaniu Styczniowym Mateusza Snadnego oraz Magdaleny z d. Zimnej. 27 maja 1886 r. wziął ślub z Nepomuceną Ptak. Ona z kolei urodziła się 10 maja 1868 r. w Kuklinowie, również w gminie Kobylin, jako córka Wojciecha Ptaka i Elżbiety z d. Ludwiczak. Małżeństwo Snadnych miało dzieci: Franciszka (1886-?), Juliannę (1889-?), Jana (1890-1890), Antoniego (1893-1893), Adama (1894-1894), Małgorzatę (1895-?), Juliannę (1902-1983), Weronikę (1908-?), Feliksa (1910-1977), Mariannę (1912-?) i NN (1915-1915).

5 stycznia 1919 r. rodzina Snadnych udostępniła swoje domostwo na placówkę powstańczą. Józef i Nepomucena Snadni udzielali pomocy Powstańcom, 16-letnia córka Julianna była łączniczką, a 8-letni syn Feliks był gońcem. 6 lutego 1919 r. (inna wersja mówi o 8 lutego) w momencie napadu Grenschutzu na Borownicę Józef Snadny został ciężko ranny odłamkiem granatu i został kaleką do końca życia. Nepomucena razem z Julianną zostały wzięte do niewoli, a syn Feliks zbiegł na druga stronę frontu.

- Dnia 6 lutego 1919 r. została napadnięta przez niemców placówka Polska, w której to bitwie ojciec mój został ranny. Po wielokrotnych atakach przez niemców zostało wojsko Polskie z mojej wioski rodzimej wydalone. Matkę i siostrę zabrali niemcy do niewoli. Mnie udało się zbiedz na stronę Polską, i mogłem w dalszym ciągu z korzyścią dla kompanij krotoszyńskiej kontynuować swe obserwacje - pisał w latach 30. XX w. Feliks Snadny (pisownia oryginalna) .

Tu nie kończy się rola 9-letniego Powstańca Wielkopolskiego. Dzięki jego dobrej znajomości terenu Powstańcy przeprowadzili bez strat atak na Niemców i zlikwidowali dwa stanowiska karabinów maszynowych. Inną zasługą było poinformowanie o sytuacji w Ujeździe, gdzie Powstańcy w wypadzie wzięli do niewoli 18-osobowy odwach. Zdobyto też karabin maszynowy i broń ręczną.

Według "Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich" t. I z 1880 r. w Borownicy znajdowało się 6 domostw i 38 mieszkańców, z czego 32 ewangelików i 6 katolików. Można wywnioskować, że struktura ludnościowa była bardzo podobna cztery dekady później. Grenschutz posiadał liczne informacje o udziale rodziny Snadnych w Powstaniu właśnie od niemieckich kolonistów. Juliannę Snadną (po mężu Bujakiewicz) osadzono w celi w Miliczu, a potem przewieziono ją do sądu w Oleśnicy. Ten latem 1919 r. wydał wyrok kary śmierci za „zdradę główną i udział zbrojny w powstaniu”. Nepomucena Snadna wnioskowała do sądu we Wrocławiu o rewizję wyroku. Julianna Snadna poza pomocą Powstańcom opatrywała też rannych Niemców. Na pomoc przyszedł jeden z takich rannych ppor. Radtke, który został ranny w szyję, a do sądu przyjechał prosto ze szpitala. Pomoc Snadnej uratowała mu wówczas życie. To spowodowało ułaskawienie Snadnej, która wróciła do rodzinnego domu w Borownicy.

Rodzina Snadnych nadal mieszkała w Borownicy. Nim to się jednak stało musieli oni odbudować dom, bowiem w ogień z działa usytuowanego na cmentarzu ewangelickim zburzył budynek i gospodarstwo. Józef w okresie międzywojennym należał do Związku Powstańców Wielkopolskich koła w Zdunach (nr 45). Nepomucena oraz Józef zmarli ok. 1945 r.

Julianna Snadna w 1922 r. wzięła ślub z Powstańcem Wielkopolskim Ignacym Bujakiewiczem (1895-1970) i zamieszkała w Kobylinie. Razem z mężem prowadziła sklep motoryzacyjny, a w sierpniu 1939 r. wszystkie posiadane rowery (50 sztuk) małżeństwo przekazało kompanii zwiadu 56 Pułku Piechoty Wielkopolskiej w Krotoszynie. W okresie okupacji niemieckiej była wysiedlona do Generalnej Guberni, ukrywała się w stolicy do Powstania Warszawskiego i była poszukiwana przez gestapo. Za liczne zasługi odznaczono ją Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym i Medalem Niepodległości oraz awansowano do stopnia podporucznika. Zmarła ona 30 czerwca 1983 r. i spoczywa na cmentarzu w Kobylinie.

Feliks Snadny pomagał w gospodarstwie rodziców, a w 1925 r. rozpoczął naukę jako mechanik w Kobylinie i uczył się w szkole dokształcającej. W 1931 r. został powołany do wojska, a później rozpoczął pracę w Pniewach jako mechanik. Wziął ślub z Jadwigą Prętki. Został odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym i również awansowany do stopnia podporucznika. Zmarł 16 stycznia 1977 r. i spoczywa na cmentarzu w Pniewach.

W 1936 r. ziemia z gospodarstwa Snadnych została zabrana na budowę Kopca Józefa Piłsudskiego w Krakowie. W 1968 r. w lesie usypano szaniec z okazji 50. rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego. W XXI w. na domu Snadnych pojawiła się tabliczka informujące, że budynek pełnił rolę placówki powstańczej, z kolei w 2018 r. ulica obok domostwa otrzymała nazwę "ul. Snadnych". PTTK od 1976 r. organizuje corocznie "Spotkania z wiosną" na szaniec powstańczy, a w 2019 r. zorganizowano również rekonstrukcję walk powstańczych.