Szkoci, Czesi, Rusini... Jacy cudzoziemcy tu dawniej mieszkali?

Czesi
Czesi pojawili się w naszych okolicach, a szczególnie w majątkach należących do Sieniutów po bitwie na Białej Górze w 1620 r. (bitwa wojny trzydziestoletniej, po której Czesi na 300 lat zmuszeni byli poddać się władzy Habsburgów). Sieniuta sprowadził im nawet do Kobylina duchownego Jerzego Letusa Messalskiego. Znamy nawet nazwiska rodzin czeskich. Byli to Podrzeccy, Melonowie, Łukawieccy czy Matysi. Dla przykładu: Melonowie zajmowali się rzeźnictwem, a jeden z Melonów był cieślą i budowniczym domu na probostwie w 1655 r. Wzmiankę na temat Czechów, a konkretnie jednego mamy jeszcze z Rudy (gm. Zduny). Rudę żelazną wraz z górnikami dzierżawił od Konarzewskich w 1552 r. Szymon Kmielis (prawdopodobnie Czech). Zadłużył się on i nie dotrzymał kontraktu: –(...)którego treści księgi miejskie kobylińskie z tego czasu, szkoda wielka, nie umieściły – pisał Łukaszewicz. Po zadłużeniu się Kmielis uciekł potajemnie. Czechów nie przyjęli właściciele Borku, w odróżnieniu od Szkotów.

Szkoci
W Kobylinie część Szkotów pojawiła się na przełomie XVI i XVII w. Przykładem jest obywatel Kobylina Jakob Szkot. W 1637 r. był obywatelem Kobylina, który miał własny dom. Radnym miejskim był również Szkot Piotr Brun, a złotnikiem był Szkot Teodor Donep. Tutejsi Szkoci zajmowali się handlem i rzemiosłem. –Do zakwitnienia handlu i przemysłu przyczyniali się oni bardzo–pisał Józef Łukaszewicz. W 1567 r. z Borku Wielkopolskim Szkot Kilian rzeźnik dokonał handlu domem z Polakiem, w 1583r. Kilian Szkot z kolei rzeźnik: – (...) zapewne brat lub też syn rzeźnika Kiliana, kupuje dom od Józefa Mońki za 5 grzywien – pisał Łukaszewicz. Szkoci chętnie kupowali tu domy: w 1586 Barkale (rzeźnik) kupił dom od Pawła Mielcarza za 16 grzywien, 2 lata później Jakób Śliwa (poprawna pisownia) sprzedał dom Szkotowi Eliaszowi za 90 złotych i pół kopy. Ten z kolei 2 lata później wydał córkę Elżbietę za Szkota Adensona i dał jej dom. W 1603 r. Szkot Jerzy sprzedał kramik Szkotowi Tomsonowi z Gostynia, z kolei ten odsprzedał ten sam kram Szkotowi Piotrowi Vulsonowi. Kram stał obok ratusza. Kramarzami byli w 1611 r. Wojciech Oses, a 5 lat później Piotr Oses, obaj Szkoci. Osesowie musieli przejść na katolicyzm, bo umierając zapisali dom kościołowi. Z Borku zniknęli Szkoci po 1641 r. wraz ze śmiercią Jana Szkota. Szkoci znaleźli się również w Krotoszynie w drugiej połowie XVI w. Trudnili się oni rzemiosłem i handlem. Za czasów Wazów większość z nich została spolonizowana i przeszła na katolicyzm. O śladach Szkotów świadczą dokumenty i tak np. w 1640 r. Maciej ze Stawiszyna wziął ślub z Heleną, córką Jerzego, Szkota z Krotoszyna. W 1669 r. kramarz Szkot, Jan Alexander ożenił się z Maryanną, córką aptekarza Jana Ruckiego. W 1670 r. w Krotoszynie mieszkał Jan Kreyth, a w 1675 r. David i Jan. Po 1675 r. nie sposób znaleźć żadnego Szkota.

Grecy, Rusini, Moskale
W 1816 r. Targoszyce od Garczyńskiego nabył Paschalis Paullin, „mąż uczony,matematyk”. Urodził się on w 1765 r. w Lugdunie. Być może chodzi o francuski Lion, gdyż Lungdunum po łacinie to właśnie to miasto. Po jego śmierci przez kilkadziesiąt lat wieś posiadała żona Maria Anna z d. Riboute z Paryża. W 1790 r. w parafii zdunowskiej obejmującą Zduny Perzyce, Borownicę, Ujazd (Polski), Chachalnię, Piaski, Siejew i Kubowo na 4251 ludzi mieszkało 8 Greków. Nic więcej nie wiemy. Poza Czechami i Szkotami w Krotoszynie byli jeszcze Rusini. Sprowadzili ich Potoccy, właściciele Krotoszyna, którzy mieli dobra na Ukrainie. Była to szlachta na podstarościach, pisarze itd. Ponadto ich służba dworska składała się głównie z Rusinów. Rusini służyli też w krotoszyńskim garnizonie. W 1740 r. obywatelem Krotoszyna był Rusin Paweł z Konstantynowa. Łukaszewicz wspomina też o ciekawym epizodzie: –W1655 roku [w chwili wybuchu potopu szwedzkiego – red.] po spaleniu miasta i wymordowaniu przez najezdników wielu mieszkańców, bierze ślub w kościele katolickim Szwed Cerder Jurges z Dorotą Polką, rodem z Trzemeszna, w assystencyi kilku obywateli krotoszyńskich. Zapewne ciż sami obywatele z żonami swemi wraz z Szwedami przyjaciółmi Jurgesa, brali udział w godach weselnych. Co na to spodlenie narodu naszego za panowania Wazów powiedzieć, nie wiem – pisał Łukaszewicz. Sytuacji gdy cudzoziemcy, nawet pojedynczy opuszczali wojsko i zostawali tutaj lub wiązali się z tutejszą ludnością było kilka. W 1712 r. w Krotoszynie stacjonowało wojsko moskiewskie, a kapral tegoż wojska Jan Krasnopolski był chrzestnym na chrzcie dziecka żołnierza moskiewskiego Jana Pawła, z córką krotoszyńskiego obywatela Agnieszką Mozdzyńską. 16 lutego 1716 r. Moskal Maciej schizmatyk przeszedł na katolicyzm i poślubił Agnieszkę Golankę. 20 listopada 1732 r. chrzest przyjął menonista z Gdańska Felix Gegel. Jak więc widać cudzoziemców na naszym terenie nie brakowało, a wielu z nich dość długo zasiedlało nasze ziemie. Dziś pozostały po nich zapisy kronikarskie.

+++