POZNAJ SWÓJ POWIAT: Wielowieś (27) [ZDJĘCIA]

Wielowieś w powiecie krotoszyńskim na początku była siedzibą rodziny herbu Pomian, którzy przybrali nazwisko Wielowiejskich. Najstarszy akt potwierdzający tę rodzinę pochodzi z 1450 r. i mówił, że ówczesnym właścicielem Wielowsi był Mikołaj Wielowiejski. Już w 1480 r. wieś posiadali Unisławscy, właściciele Unisławia. W 1510 r. należała do Cieleckich herbu Zaręba. Rodzina ta dzierżyła wieś przez co najmniej 100 lat, bo jeszcze w 1610 r. dziedzic części wsi Abraham Cielecki, syn Piotra sprzedał je Jakubowi Gloskowskiemu, a w 1601 r. pozostała część należąca do Katarzyny z Potulickich Rozdrażewskiej została sprzedana Ambrożemu Przemysławskiemu. Rozdrażewscy jednak odkupywali Wielowieś, aż w 1636 r. ostatnią część sprzedali im Aleksander, Marcin oraz zakonnik ksiądz bernardyn Franciszek Głoskowscy herbu Korab. Na pocz. XVIII w. właścicielem Unisławia, Suśni i właśnie Wielowsi był Jan Skarbek, starosta tuszyński. Potem wieś i całe dobra przeszły w ręce Gajewskich herbu Ostoja. Po śmierci Anny Skarbkowej z d. Gajewskiej, żony Jana Skarbka rozpoczął się proces o dobra, z której część przypadła sukcesorom zmarłego Rafała Gajewskiego, kasztelanowi rogozińskiemu, a część Katarzynie Gajewskiej z d. Tworzyjanskiej, wdowie po kasztelanie rogozińskim. W 1787 r. dziedzicem posiadłości był ich syn rotmistrz kawalerii narodowej Bonawentura Gajewski. Pod koniec XVIII w. wieś nabyli hrabiowie Radolińscy, a hrabia Juliusz Radoliński sprzedał wieś ok. połowy XIX w. niemieckiej rodzinie.

Gajewscy posiadali mieszkali w Borzęciczkach i często wydzierżawiali Wielowieś, np. 1776 r. - Raciezkiemu, w 1778 r. - komornikowi Józefowi Czarneckiemu, a w 1793 r. - Rochowi Myszkowskiemu. We wsi mieszkali niegdyś kmiecie i było sołectwo, przekształcone później we folwark.

Kościół założono w XV w. przez dziedziców wsi, a dokument z 1784 r. datował go na 1485 r. Uposażył go wówczas dziedzic Andrzej Unisławski. Kiedy on spłonął lub runął ze starości, tego nie wiadomo. W 1655 r. pleban Adam Klenczycki wzniósł drewniany kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych, a został on poświęcony przez sufragana poznańskiego Macieja Kurskiego w 1668 r. I ta świątynia stoi do dziś. Józef Łukaszewicz pisał, że kiedyś istniały księgi kościelne prowadzone od 1624 r., jednak za jego czasów (1869 r.) nie były one starsze niż z I poł. XVIII w. W 1789 r. powstało tam bractwo św. Izydora. W 1873 r. parafia liczyła 1109 dusz.

Przy kościele była szkoła, której rektorem był organista. W 1684 r. rektorem był tam niejaki Wojciech. W XVII w. w Wielowsi znajdował się również szpital o dwóch izbach i czterech komorach.

W 1708 r. przez wieś przeszła potężna epidemia, podczas której zmarło większość mieszkańców na czele z księdzem Walentym Malewiczem. W 1924 r. powstała tam Ochotnicza Straż Pożarna, a w 1950 r. - Koło Gospodyń Wiejskich.

W 1837 r. w 31 domostwach mieszkało 300 osób, w 1905 r. - 356 osób, w 2000 r. - 460 osób, a w 2021 r. - 465 osób.