Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Nieznana postać Katyńczyka z Krotoszyna

Łukasz Cichy
Symboliczny nagrobek ppłk. Stefana Edwarda Tomaszewskiego znajduje się na krotoszyńskim cmentarzu przy ul. Raszkowskiej
Symboliczny nagrobek ppłk. Stefana Edwarda Tomaszewskiego znajduje się na krotoszyńskim cmentarzu przy ul. Raszkowskiej Łukasz Cichy
Historia opisana w tym artykule to zwykły przypadek. Spacerując po krotoszyńskim cmentarzu natrafiłem na symboliczny (!) nagrobek mjr. Stefana Tomaszewskiego, zamordowanego w 1940 r. w Charkowie. Co ciekawe jego nazwisko nie pojawia się na krzyżu katyńskim, ani na Krotoszyńskiej Liście Katyńskiej. Postanowiliśmy zatem przyjrzeć się szerzej temu Katyńczykowi i zebrać na jego temat materiał.

Z armii Cesarstwa Niemieckiego do Powstania WielkopolskiegoStefan Edward Tomaszewski urodził się w Wilkowie w pow. leszczyńskim jako syn Michała i Eleonory z domu Lenartowskiej. Gdy wybuchła I Wojna Światowa służył w armii Cesarstwa Niemieckiego. Nie znamy jego konkretnej roli w tej wojnie. Później wziął udział w Powstaniu Wielkopolskim. Zygmunt Wieliczka w swym dziele „Od Prosny po Rawicz” podał, że brał czynny udział w walkach od 1 lutego 1919 r.

Dowódca CKM-ów
Stefan Tomaszewski był dowódcą 1 kompanii karabinów maszynowych, I batalionu (dawniej ostrowskiego). Widocznie musiał brać udział w walkach na naszych ziemiach. I batalion razem z dawnym batalionem krotoszyńskim i ostrzeszowskim stworzył potem 12 Pułk Strzelców Wielkopolskich, zamieniony na 70 pułk piechoty Wielkopolskiej. To tam walczył odnosząc bardzo często zwycięstwa kluczowe dla całego Powstania Wielkopolskiego.

Z Krotoszynianinami walczył dzielnie

Major dyplomowany Józef Englicht w swej pracy „Zarys historji wojennej 70-go pułku piechoty Wielkopolskiej” ujął rolę Stefana Tomaszewskiego. Cały 12 pułk przez blisko rok tworzył żywą linię obronną Polski, początkowo w walkach granicznych, później jako formacja strzegąca granic. 5 stycznia 1920 r. 12 pułk został zluzowany przez 10 Pułk Strzelców Wielkopolskich. 15 stycznia pułk trafił w rejon Miejskiej Górki – Krobi – Kąkolewa. 30 stycznia jednostka trafiła do Lidy. 1 lutego 12 pułk przekształcono na 70 pułk.

Na froncie polsko-bolszewickim

Jednostka, w której był Tomaszewski została wysłana do Borysowa dla wzmocnienia przyczółka mostowego. W trakcie ofensywy sowieckiej I Batalion rozpoczął wycofywać się na Mińsk. Następnie jednostka stoczyła ciężkie walki pod Ilumeniem, a później rozpoczął wycofywanie się przez bagna w kierunku wsi Iwanicze. W czerwcu 70 pułk znalazł się na linii Wielkie Dawyki–Seliszcze– Propielszczyzna – Liplany.

Liczne bitwy i potyczki

Jednostka wzięła później udział w bitwie pod Ujściem. Następnie pułk walczył na linii Wilii. Jednostka po zaciętej walce w wyniku przeważającej siły wroga cofnęła się do lasu. Walki trwały również na linii okopów niemieckich i nad Niemnem, pod Białbrzegami, pod Nasielskiem, pod Przemiarowem i pod Chorzelami, gdzie widać wkład Tomaszewskiego. Przed bitwą warszawską zginął porucznik Wojciech Wężyk. Po nim dowództwo II Batalionu przejął podporucznik Stefan Tomaszewski. – II bataljon został niespodziewanie zaskoczony z lewej flanki silnym ogniem karabinów maszynowych. Mimo niewyjaśnionego położenia obydwa bataljony przeszły niezwłocznie do natarcia: III bataljon od frontu uderzył na Brzeskie Kołaki, za II bataljon, dzielnie prowadzony przez wyróżnionego w tym boju podporucznika Tomaszewskiego, z lewej strony gościńca przez zarośla oskrzydlił tę miejscowość. To ostatnie natarcie, prowadzone energicznie i w terenie gęsto pokrytym, spędziło nieprzyjaciela z zarośli, spłoszyło stojący w sąsiedniej wiosce oddział kawalerji sowieckiej i powoli oskrzydliło broniący się z zaciekłością oddział sowiecki w Brzeskich Kołakach, który ostatecznie musiał cofać się na Chorzele. Bataljony 70-go pułku nie dały mu oderwać się i posuwały się tuż za nim w ciągłej ogniowej styczności – pisał po latach mjr dypl. Józef Englicht.
W walkach tych oddział zdobył cztery działa, dwa samochody pancerne, kilkanaście koni i sporo
materiału wojskowego.

Okres międzywojenny Po wojnie pułk trafił do Biedruska, potem do Krotoszyna, stamtąd do Ostrowa, a na końcu do Leszna. Na samym końcu stanął w Pleszewie. W tym czasie spośród dwunastu kawalerów Virtuti Militari, jednym z nich został Stefan Tomaszewski. Był też jednym z dwudziestu trzech oficerów – kawalerów Krzyża Walecznych.

Kapitan Tomaszewski

W 1924 r. porucznik Stefan Edward Tomaszewski został mianowany kapitanem. W 1927 r. został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza do batalionu Krasne. Później został mianowany na stopień majora. W 1939 r. został dowódcą batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza „Kopyczyńce”. W kampanii wrześniowej jego batalion stworzył III Batalion 165 pułku piechoty. Miał on ochraniać granicę z ZSRR na linii o długości 113 km. Wzięty do niewoli sowieckiej. Został zamordowany w kwietniu 1940 r. w Charkowie. Spoczywa w Piatichatkach. 5 października 2007 r. został mianowany przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego na stopień podpułkownika.

Odznaczenia Bohatera

Stefan Edward Tomaszewski był odznaczony: krzyżem wojennym Virtuti Militari (1921), Krzyżem
Walecznych (1921), Złotym Krzyżem Zasługi, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921 „Polska Swemu Obrońcy” (1928) oraz Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (1928). Cześć Jego pamięci!

Wciąż apelujemy

Jeśli znają Państwo historię godną opisania prosimy o kontakt z naszą redakcją pod numerem
telefonu 605-106-594, adresem mailowym [email protected] lub odwiedźcie nas osobiście w siedzibie naszej redakcji ul. Piastowska 31, Krotoszyn. Razem spróbujmy ocalić naszą bogatą, lokalną historię od zapomnienia. Zapraszamy!

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Strefa Biznesu: Rolnicy zapowiadają kolejne protesty, w nowej formie

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na krotoszyn.naszemiasto.pl Nasze Miasto